اسلوب بلاغی قرآنصنایع ادبی و فنون علم بلاغت به کار رفته در قرآن را اسلوب بلاغی قرآن گویند. ۱ - تعریفاسلوب قرآن ، آن شیوه ویژه‌ای است که خداوند متعالی در قرآن کریم برای ادای مقاصد خویش برگزیده است. و اما « بلاغت » به معنای رسیدن و رسایی و دستیابی به کمال و غایت چیزی است و در اصطلاح ، تعاریف گوناگونی دارد؛ ابن رشیق قیروانی می‌گوید: «البلاغة وضع الکلام موضعه من طول او ایجاز مع حسن العبارة؛ بلاغت، قرار دادن سخن در جای خودش با عبارتی نیکو است؛ چه عبارت کوتاه باشد یا بلند». ابی هلال عسکری نیز می‌گوید: «بلاغت عبارت است از روشنی معنا و زیبایی لفظ». ۲ - اقسام علوم بلاغیعلوم بلاغی بر سه قسم است: ۱. علم معانی ؛ ۲. علم بیان ؛ ۳. علم بدیع . البته، این تقسیم، نزد قدما وجود نداشت، بلکه همه ابواب را زیر یک عنوان قرار می‌دادند، چنان که رمانی بلاغت را به ده قسم تقسیم کرده است: ایجاز ، تشبیه ، استعاره ، تلاؤم ، فواصل ، تجانس ، تصریف ، تضمین ، مبالغه و حسن بیان . ۳ - بلاغت در آغاز پیدایشبلاغت در آغاز پیدایش، بدیع نامیده می‌شد و بر فنون بلاغی شناخته شده در آن زمان نیز بدیع اطلاق می‌گردید. تمامی فنون بلاغت ، بیان نیز خوانده شده است، و بلاغت و فصاحت نیز به صورت مترادف استعمال می‌شد. ۴ - هدف از علوم بلاغیهدف از علوم بلاغی، اثبات اعجاز قرآن است؛ زیرا هم زمان با پیشرفت اسلام و توجه مردم غیرعرب به آن، کم کم بحث درباره اعجاز قرآن درگرفت، و مردم به فهم و درک اسرار و رموز اعجاز قرآن کریم نیاز پیدا کردند. این بود که برای اثبات اعجاز قرآن، تدوین علوم بلاغی ضرورت یافت؛ از این رو، قدیم‌ترین کتاب‌های بلاغی همچون مجازالقرآن ابوعبیده معمر بن المثنی ، نظم القرآن جاحظ ، معانی القرآن فراء و اعجازالقرآن رمانی و باقلانی که برخی از مباحث بلاغت را تجزیه و تحلیل کرده‌اند، برای اثبات اعجاز قرآن نگارش یافته‌اند. در نتیجه، هدف اصلی علوم بلاغی در ابتدا اثبات اعجاز قرآن و آگاهی بر رموز و اسرار فصاحت و بلاغت قرآن بوده است؛ لذا زمخشری ، علوم بلاغی را مختص قرآن دانسته، در تفسیرکشاف از دقایق و نکات قرآنی بحث می‌کند و بلاغت قرآن را نشان می‌دهد و از راه بلاغت، اعجاز قرآن را ثابت و حتی مطالب به ظاهر متناقض قرآن را از راه بلاغت به خوبی بیان و حل می‌کند. ۵ - انواع اسلوب قرآنیبه تعداد بخش‌های سه گانه علم بلاغت ( معانی ، بیان و بدیع )، اسلوب قرآنی نیز به سه نوع: « اسلوب معانی »، « اسلوب بیانی » و « اسلوب بدیعی » تقسیم شده و توضیحات هر قسمت ذیل همان نوع آمده است. ۶ - عناوین مرتبطاسلوب ادبی قرآن . ۷ - پانویس۸ - منبعفرهنگنامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اسلوب بلاغی قرآن». |